فضای معماری در سیطرۀ سرمایه: واکاوی شکل‏ گیری فضای معماری از دیدگاه نظریۀ تولید فضای لوفور

Authors

  • ارسلان طهماسبی استادیار گروه معماری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران
  • الهام رشیدزاده دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران
  • فؤاد حبیبی استادیار گروه علوم اجتماعی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران
Abstract:

معماری یا هنر خلق فضا، بخشی از زندگی انسان را شکل می ‏دهد که با محصوریت فضا تعریف شده و به واسطه‏ی خلق و سازماندهی فضا، به مثابه ابزار الزامات گردش سرمایه در فضای جهانی‏شده، زمینه استفاده از فضا را فراهم نموده و قادر است آن را به سلطه ‏ی خود درآورد. از طرفی، فضا دیگر به عنوان یک ساختار عینی، منفعل و بی‏طرف نگریسته نمی ‏شود، گویی ما صرفاً در درون آن جای می‏ گیریم و یا آن را به صورت علمی محاسبه می‏ کنیم، بلکه فضا از طریق مجموعه‏ ای پیچیده از کنش‏ های اجتماعی تولید می ‏شود که بر یکدیگر همپوشانی دارند: کنش‏ های بازنمودگر، اقتصادی، پدیدارشناسی، مفهومی، عمل فضایی فردی و اعمال جمعی سیاسی، چراکه امروزه در جوامع سرمایه‏ داری معاصر، انباشت سرمایه، از طریق تولید و مصرف انگاره‏ های معماری و شهرسازی صورت می‏ گیرد. بنابراین همچنان که فضا برای معماران و طراحان، عنصری اصلی و بنیادین است باید به صورت جدی نیز به عنوان یک عنصر تأثیرگذار برای درک واقعیت اجتماعی در پروسه طراحی در نظر گرفته شود. اگر چه ارتباط تولید فضا با سرمایه، بحثی اجتناب ناپذیر است و مسائل بیشماری ازجمله زمان، مکان و شرایط اقتصادی جامعه در نوع استفاده از فضا و شاید سوء بهره‌گیری از آن تأثیرگذار می‌باشند. با این وجود، هدف اصلی این پژوهش، نشان دادن خطوط کلی تأثیرگذاری سرمایه در امر شکل ‏دهی به فضا، در دنیای معاصر است، به گونه‌ای که، نمی‌توان تأثیرات و اهمیت جریان سرمایه را در قیاس با گذشته که درآن امر سیاسی عاملی تعیین ‏کننده بود، نادیده گرفت. در واقع، امروزه سرمایه‌داری حوزه‌ی نفوذ خود را گسترش داده است تا تسلط خود را علاوه بر حوزه‌ی اقتصادی، به سمت حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و به تبع آن، معماری نیز بکشاند. بنابراین نیاز است تا نقش و جایگاه معماری در این میان بررسی گردد. ما، برای این منظور، براساس روش توصیفی تحلیلی، به بررسی فضای معماری در قالب نظریه‏ ی تولید و دیالکتیک فضای لوفور پرداخته ‏ایم و یافته‏ های حاصل را به صورت مدل‏ های تحلیلی و همچنین بیان راهکارهایی ارائه کرده ‏ایم. نتایج نشان می ‏دهد، معمار به عنوان طراح، برنامه ‏ریز و تصمیم ‏گیرنده، در چگونگی طراحی و تولید فضا، یعنی ساختاربخشی فرم (همگنی)، سازماندهی (سلسله ‏مراتبی‏ کردن) و تفکیک فضایی (تلاشی/ تجزیه)، نقش اساسی دارد و عدم توجه به تأثیراتی که معماری می ‏تواند بر روابط اجتماعی، قدرت، روابط تولید و انباشت سرمایه، به دلیل وابسته‏ کردن فضا به پول، سرمایه، کمّی ‏سازی و تجاری سازی فضا داشته ‏باشد، زمینه را برای معماری و معماران (نیروی فکری) فراهم می‏ آورد تا در راستای منافع سرمایه عمل کنند.   این مقاله مستخرج از رساله ‏ی دکتری معماری نویسنده اول، تحت عنوان: «تحلیل فرهنگی معماری مسکونی مناطق کردنشین با تأکید برنقش فضا در مسکن (مورد پژوهشی: منطقه مکریان، دربازه زمانی 1300-1395)» می ‏باشد که، در دانشکده معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، به راهنمایی نویسنده دوم و مشاوره نویسنده سوم در دست انجام است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

دیالکتیک سه‌گانه‌ى تولید فضای هانری لوفور

هانری لوفور با بسط مفهوم فضا و ماتریالیسم دیالکتیکی، بحث درباره ساختار دیالکتیک سه‌گانه را پیش می‌کشد. لوفور با انتقاد از دیالکتیک هگلی و مارکسی، تلاش آنها را در رفع تقابل‌های دوتایی ناکام می‌داند. پس می‌کوشد شکل تقابل‌های دوتایی را به ترکیبی سه‌تایی تغییر دهد؛ به عبارتی بهتر تقابل‌های دوتایی را محدود ‌کند. او با بسط محتوا نشان می‌دهد معرفت ما از طریق محدودسازی محتوا و شکل اجتماعی محدود شده است...

full text

فضای نور و معماری نور

چکیده نور در معماری چیست؟ این پرسشی است که این مقاله در مقام پاسخی بنیادی و فلسفی بر آ‌ن‌ است. بدیهی است نور در فیزیک قسم خاصی از امواج الکترو مغناطیسی است که قابل مشاهده است. در دانش فیزیک به واسطه وجود حاملی مفروض نور امکان تحقق می یابد. این حامل واسطه ای است که در ‌آن امواج نور به حرکت در می آید. در این مقاله به خصوصیتهای فیزیکی نور بدانگونه که مبحث علم فیزیک است کاری نیست بلکه در اینجا از...

full text

تحولات مفهوم طبیعت و نقش آن در شکل گیری فضای معماری

مفهوم طبیعت و چگونگی نگاه به آن در طول تاریخ از مفاهیم بنیادین در تفسیر هستی، علم و هنر بوده است، پیچیدگی مفهوم طبیعت، پژوهش درباره آن را به خصوص پس از تغییرات اساسی در زندگی دوران مدرن ضروری می‌سازد. پس از انقلاب صنعتی، انسان به روش‌ها و ابزارهای جدید دست یافت و در علوم، تکنولوژی و تولید پیشرفت کرد؛ در این مرحله زمانی طبیعت به عنوان مهمترین منبع مواد خام به صورت بی‌رویه مورد بهره‌ برداری قرارگ...

full text

بازخوانی «الگوی فضای میانی» در معماری ایران‌زمین

This paper explores a basic architectural model regarding spatial organization and planning in Iranian historical architecture, named herein as the “central space model,” which can be found in numerous historical buildings such as tombs and garden pavilions. This paper aims to determine the architectural features of this model and demonstrate its capacity in taking various functions...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 3  issue 6

pages  204- 220

publication date 2020-02-20

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023